Lithografie

Een druktechniek afkomstig uit het einde van de 18e eeuw

Lithografie (ook wel steendruk genoemd) is de pionier van het moderne vlakdrukprincipe: beeld en niet‑beeld liggen vlak bij elkaar, en het verschil komt tot stand via vet‑water‑chemie. Ontwikkeld door Alois Senefelder rond 1798 en gedocumenteerd als voorbereiding op offset, nog altijd van historisch belang voor iedere drukspecialist.

De techniek gebruikt oorspronkelijk een natuursteen (bij voorkeur Solnhofener kalksteen), maar later ook zink‑ of aluminiumplaten. Niet iets wat we bij Drukbedrijf in huis uitvoeren, maar het is het fundament van wat later offset werd.

Hoe werkte lithografie?

1. Een glad geschuurde kalksteen wordt bewerkt met vetkrijt of -inkt.

2. Vervolgens wordt de steen behandeld met een oplossing van Arabische gom (en soms zuur), zodat de niet‑beelddelen water opnemen, en de beelddelen vet blijven.

3. De steen wordt bevochtigd, vervolgens geïnkt, en onder persdruk afgebeeld op papier.

4. Tegenwoordig vindt dat soort reguliere toepassing nauwelijks meer plaats: het rasterproces heeft plaatsgemaakt voor offsetplaten en rollend werk.

Waarom is lithografie relevant voor ons?

• Historisch fundament van offset: Offset is eigenlijk een evolutie van lithografie (vlakdruk principe + tussenlaag rubber) .

• Monochrome of chroomlitho's: Kunstenaars gebruikten soms tientallen stenen per kleur (chromolithografie) voor affiches of prenten, ook populair tot ca. 1930.

• Begrippenkennis: Technici maken er soms nog gebruik van (bijv. “klassieke litho” in bestelgesprekken), dus je moet weten wat het betekent richting klanten of leveranciers.

Praktische afwegingen: wanneer kom je lithografie wél tegen?

• Kunstdrukkerijen: waar originele litho’s (artistieke oplagen kleiner dan 500) nog worden gedrukt.

• Herlevend ambacht: architectonisch drukwerk, special printopdrachten, museumuitgaven.

• Educatie en museum: steendrukmachines, lithografisch onderwijs of demonstratie.

Voor commercieel drukwerk (flyers, folders, brochures) is lithografie technisch veel te beperkt qua snelheid, kosten, kleuren en papierkeuze.